Giriş
İlaç tedavisi esnasında hangi besinleri tercih etmek gerektiği konusu gerçekten merak uyandırıcı. Özellikle Prednisone, Methylprednisolone gibi kortizonlu ilaçlar (glukokortikoidler) kullananlar için “ne yememeli?” sorusu sürekli gündemde. Bu yazıda sizlerle, kortizonlu ilaç kullanımı sırasında beslenmede dikkat edilmesi gerekenleri — bilimsel veriler ışığında — ama sade bir dille paylaşmak istiyorum.
—
Kortizonlu ilaçlar ve vücuttaki etkileri
Kortizonlu ilaçlar iltihabı baskılamak, bağışıklık sistemini kontrol altına almak ve birçok kronik hastalığın tedavisinde kullanılıyor. Ancak bu ilaçlar metabolizma, kemik sağlığı, kas dokusu, su‑tuz dengesi gibi birçok sistemi de etkiliyor. Örneğin; uzun süreli kullanımda kemik erimesi riski artabiliyor. ([OUP Academic][1]) Ayrıca, bu ilaçlar vücudun sodyum tutmasına, kan şekerinin yükselmesine ve yağ dokusunun artmasına da yol açabiliyor. ([OUP Academic][1]) İşte tam da bu yüzden, “ne yememeli” sorusu yalnızca “şekerden kaçın” gibi basit bir yanıtla geçiştirilemez — beslenme stratejisi dikkatli olmalı.
—
Kortizonlu ilaç kullanırken kaçınılması gereken besinler
1. Yüksek tuz‑şeker içerikli işlenmiş gıdalar
Kortizonların sodyum tutma etkisi var. Bu da vücutta ödem, yüksek tansiyon ve kalp‑damar yükü oluşturabiliyor. ([OUP Academic][1]) Bu nedenle tuzu fazla işlenmiş et ürünleri, konserve gıdalar, hazır çorbalar gibi seçenekleri minimuma indirmek önemli. Aynı şekilde, yüksek rafine şeker içeren tatlılar, şekerli içecekler de kan şekeri ve yağ dokusu üzerindeki olumsuz etkiler nedeniyle risk oluşturabilir.
> Soru: Hazır gıdalar arasından hangilerini beslenmenizde özel olarak elemek istersiniz?
2. Aşırı yağlı ve doymuş yağ içeriği yüksek besinler
Metabolik denge kortizon tedavisinde daha hassas hale geliyor: yağ dokusu artabilir, insülin direnci gelişebilir. ([OUP Academic][1]) Bu kapsamda; kızarmış yiyecekler, yağda pişmiş fast‑food ürünleri, kremalı soslar gibi seçeneklerden uzak durmak fayda sağlar.
> Soru: Hangi yağlı yemekleri daha az tüketmeye karar verdiniz?
3. Kalsiyum ve D vitamini eksikliğine yol açabilecek besin yoksunlukları
Belki “kaçınılması gereken” bir besin değil ama eksikliği riskli. Kortizonlar kemik mineral yoğunluğunu azaltabiliyor; bağırsaktan kalsiyum emilimi azalabiliyor. ([OUP Academic][1]) Bu durumda süt‑yoğurt gibi kalsiyum açısından zengin, yağ‑şeker oranı düşük süt ürünlerine ve D vitamini içeriği yüksek besinlere önem vermek gerekiyor. Eksik kalmaları “yememeli” listesine dolaylı olarak giriyor.
> Soru: Günlük beslenmenizde kalsiyum‑D vitamini kaynaklarını ne kadar önceliklendiriyorsunuz?
4. Alkol ve yüksek fruktozlu içecekler
Alkolin tıbbi tedavilerle etkileşimi olabilir, karaciğer‑metabolizma üzerindeki yükü artabilir. Yüksek fruktozlu içecekler ve tatlandırılmış meyve suları da kan şekeri dalgalanmalarını tetikleyebilir. Bu tür seçimlerden kaçınmak mantıklı.
—
Yeme alışkanlıklarında dikkat edilmesi gereken özellikler
İşlenmiş/ultra‑işlenmiş gıdaların azaltılması öneriliyor. ([OUP Academic][1])
Günlük sodyum alımının kontrol altında tutulması; örneğin <1500 mg/ gün hedeflenebilir. ([OUP Academic][1]) Rafine şeker ve yüksek kalorili atıştırmalıklardan kaçınmak. Protein alımı korunmalı (kas kaybını önleme açısından) ve kaliteli kaynaklardan tercih edilmeli. ([OUP Academic][1]) --- Kısaca ne “yememeli”: Özet listesi Aşırı tuzlu, işlenmiş gıdalar (örneğin; hazır yemekler, cips) Yüksek rafine şeker içeren tatlılar ve şekerli içecekler Kızarmış, ağır yağlı yemekler Alkol ve tatlandırılmış yüksek şeker içerikli içecekler Kalsiyum‑D vitamini temeli zayıf beslenme biçimi (yani bu eksikliği göz ardı etmek) --- Bilimsel uyarılar ve hatırlatmalar Bu öneriler genel bir çerçeve sunar ancak her bireyin durumu farklıdır. Örneğin; tedavide kullanılan kortizon dozu, kullanım süresi, birlikte alınan diğer ilaçlar, mevcut hastalıklar beslenme önerilerinde değişiklik gerektirebilir. İdeal olan, bir diyetisyen ya da ilgili sağlık profesyoneli ile birlikte özel bir plan hazırlamaktır. Ayrıca, beslenmeyle ilgili yapılan çalışmaların sayısı hâlâ sınırlı; örneğin bir çalışma “glukokortikoid tedavisi altında daha fazla işlenmiş gıdadan kaçınmanın yararlı olabileceğini” söylüyor ancak güçlü kanıtlar için daha çok araştırma gerekiyor. ([OUP Academic][1]) --- Son düşünceler Kortizonlu ilaç kullanımı sırasında beslenme aslında yan etkilerle savaşın önemli bir parçası olabilir. Yediklerimiz yalnızca “zevk” değil; vücudun bu ilaca verdiği tepkiyi şekillendirebilir. Sizce, günlük beslenmenizde hangi alışkanlıklar değişmeli? Bu süreçte en zorlayıcı kısmı ne olarak görüyorsunuz? Yorumlarda merak, deneyim ve sorularınızı paylaşabilirsiniz. [1]: https://academic.oup.com/rheumap/article/6/2/rkac029/6571829?utm_source=chatgpt.com "Nutritional recommendations for patients undergoing prolonged ..."